„Książka – uczy, bawi, wychowuje.
Wpływ rodziców na kształtowanie kompetencji czytelniczych dzieci”
"Bez względu na to ile masz zajęć, najważniejszą rzeczą,
jaką możesz zrobić dla przyszłości swego dziecka,
oprócz okazywania mu miłości przez przytulanie, jest codzienne
głośne czytanie oraz radykalne ograniczenie telewizji…"
Jim Trelease
We współczesnym świecie umiejętność czytania i pisania jest nieodzowna. Jest podstawą postępu i rozwoju. Brak oczytania uniemożliwia wyrażanie swoich myśli, poglądów, przekonań. Uniemożliwia porozumiewanie i prawidłowe komunikowanie się. Dom rodzinny ma najsilniejszy wpływ na rozwój zainteresowań czytelniczych, ponieważ to właśnie w domu rodzinnym ma miejsce pierwszy kontakt dziecka z książką.
Dlaczego warto czytać od najmłodszych lat?
Książka to zagłębie wiedzy o życiu, wiedza i refleksja na własny temat, to źródło odpowiedzi i wskazówek jak sobie radzić i poruszać się w gąszczu ludzkich spraw, w jaki sposób zmagać się z emocjami i życiem, jak wzmacniać samouznanie. Czytając czerpiemy
z mądrości i doświadczeń innych osób, poszerzamy swoja wiedzę ogólną i swe życiowe doświadczenie, co pozwala nam lepiej rozwiązywać problemy. Czytając na głos dzieciom, ofiarowujemy im również tę mądrą strategię radzenia sobie z problemami.
Czytanie to również nauka mowy i języka, które stanowią najlepszą wizytówkę człowieka i są atutami w życiu społecznym nie do przecenienia. Osoby używające bogatego, pięknego i czystego języka, posiadające umiejętność prowadzenia ciekawych konwersacji budzą zainteresowanie, podziw i szacunek. Czytanie rozwija język, pamięć i wyobraźnię, uczy myślenia i koncentracji, przynosi ogromną wiedzę, rozbudza zainteresowania. Dzięki bogatemu językowi i umiejętności używania go z wyczuciem budujemy i pielęgnujemy ważne związki, zawieramy ciekawe znajomości, wchodzimy w krąg ludzi wykształconych i znaczących, a także sami stajemy się osobami cenionymi w pracy i w towarzystwie. Język jest podstawowym narzędziem komunikacji i sukcesu w relacjach społecznych. Dobra znajomość języka to także droga do głębszego, bogatszego i ciekawego życia umysłowego. Jest on niezastąpionym narzędziem poznania i myślenia. Im swobodniej poruszamy się w materii języka, tym łatwiejsze i przyjemniejsze są dla nas wszelkie czynności intelektualne – czytanie, pisanie, planowanie, refleksja, porównywanie możliwości, rozważanie konsekwencji, studiowanie czy choćby śledzenie publicystycznego sporu w mediach.
Czytanie to bardzo tani i jakże skuteczny sposób budowania zasobów wewnętrznych dziecka. To najlepsza inwestycja w jego przyszłość. Książka to przepustka do wykształcenia, samodzielności i wolności umysłu. To klucz do lepszego, pełniejszego i mądrzejszego życia
i wreszcie – to najważniejszy nośnik wiedzy oraz cenne źródło rozrywki i ogromnych emocji.
Współczesny świat, czyli czytanie ważniejsze niż kiedykolwiek:
Żyjemy w rzeczywistości, w której lawinowo rośnie ilość informacji i wiedzy. Kto nie czyta, nie nadąży za zmianami we współczesnym świecie. Czytanie chroni dziecko przed uzależnieniem od telewizji i komputerów. Więź z rodzicami, wzmocniona czytaniem, daje dziecku siłę do pokonywania wielu pokus i zagrożeń. Jeśli chcemy żyć w kraju mądrych, uczciwych i kulturalnych ludzi, trzeba zadbać o to, by codzienne głośne czytanie stało się priorytetem w naszym domu oraz w przedszkolu i w szkole naszego dziecka. Wybór należy do Was, Drodzy Państwo. Jeśli wybierzecie czytanie, dajecie wiele różnych szans dziecku i sobie. Otwieracie przed nim nowe możliwości – z takim kapitałem wchodzi ono w coraz doroślejsze życie. Dzieci, którym czytano, potrafią mądrzej myśleć, mają większą wiedzę, podejmują lepsze decyzje, dobrze radzą sobie życiu, w szkole i w późniejszej pracy.
Czym skorupka za młodu nasiąknie…:
Aby rozwijać zainteresowania czytelnicze dzieci warto włączyć czytanie książek do codziennego porządku dnia. Uczymy w ten sposób umiejętności wykorzystania czasu wolnego, by nie był on czasem nudy a niekiedy demoralizacji, a dobrodziejstwem. Już sam fakt obecności książki w domu stwarza atmosferę wychowawczą, sprzyjającą czytaniu, a gromadzenie książek własnych jest jednym z przejawów ukształtowania zainteresowań czytelniczych. W pierwszych klasach szkoły podstawowej dziecko uczy się trudnej sztuki czytania i wtedy rozpoczyna się jego samodzielna przygoda z książką. Samo może wybrać lektury w bibliotece szkolnej lub publicznej. W sytuacji wolnego dostępu do półek, staje ono przed skarbnicą gdzie może dotknąć, obejrzeći na koniec wybrać dla siebie odpowiednią pozycję. Gdy ma do dyspozycji bogaty księgozbiór, może dotrzeć do książki o interesującej go tematyce, ciekawie wydanej
i o oczekiwanej objętości. Rodzice i dziadkowie powinni jak najczęściej towarzyszyć dziecku w czasie wizyt w bibliotece, ponieważ wspólne wybieranie i wypożyczanie książek jest wspaniałym sposobem na wzmacnianie więzi
Jak wychować sobie czytelnika?
Nikt nie rodzi się czytelnikiem, czytelnika trzeba wychować. Pięć kroków, które należy podjąć:
- wprowadzamy rytuał głośnego czytania dziecku 20 minut dziennie,
- jeśli dziecko o to prosi – wielokrotnie czytamy tę samą książkę lub wiersz,
- pozwalamy na pytania, rozmowy, powrót do poprzedniej strony,
- unikamy podziałów na książki dla chłopców i dla dziewcząt,
- sami bądźmy przykładem – dzieci powinny widzieć dorosłych zagłębionych we własnych lekturach.
Dobry Przykład, czyli czytający rodzice to czytające dzieci:
Młodzi ludzie, tak jak we wszystkich dziedzinach życia, potrzebują przewodników
i autorytetów, którzy wprowadzą ich w magiczny świat literatury, wzbudzą zainteresowania czytelnicze, odkryją wartość i magiczną moc książek. Tak doniosłą i zaszczytną funkcję
w najmłodszych latach powinni pełnić rodzice. To oni mają największy kontakt z dzieckiem, dobierają odpowiednie książki i poświęcają czas, aby je przeczytać. Od dorosłych zależy, czy będzie to lektura odpowiednia do wieku i zainteresowań pociechy, czy potrafią przekazać ją
w sposób atrakcyjny, zajmujący młodego słuchacza. Dziecko wyczuje, czy rodzic czyta mu
z przyjemnością, czy tylko spełnia swój obowiązek. Tego samego zdania jest J. Papuzińska: „Istnieje także wyraźna zbieżność między aktualną aktywnością czytelniczą rodziców
a aktywnością czytelniczą dzieci. Aktywność czytelnicza rodziców wydaje się mieć znacznie większy wpływ na czytelnictwo dzieci, niż świadome próby pobudzenia zainteresowań książką stosowane wtedy, gdy rodzice sami nie czytają”. To dorośli kształcą postawę czytelniczą swoich pociech, przyszłych czytelników, wpływają na ich stosunek do książek i czytelnictwa. Zatem, Drodzy Państwo, bądźmy dla naszych dzieci autorytetami, wzorami, przewodnikami po magicznym świecie literatury i czytelnictwa.
Rodzinne głośne czytanie najlepszą terapią:
Czytając w domu w atmosferze wzajemnej akceptacji, w sytuacji odprężenia wytwarza się intymny kontakt czytelniczy. Dorosły koncentruje swoją uwagę na dziecku, nawiązuje się jedyna w swoim rodzaju rodzinna więź. Moc głośnego czytania to nie tylko tekst książki, to także miły głos czytającego, bliskość, przytulenie, wspólny uśmiech i wzruszenie, niepowtarzalny nastrój chwili. Czytanie dziecku dla samej radości bycia razem jest podróżą
w świat wyobraźni i wspólnego przeżywania perypetii bohaterów, jest szansą na rozwijanie dziecięcej wrażliwości, współczucia, empatii, otwartości i serdeczności . Czytanie to szkoła pięknych cech i inteligencji emocjonalnej. To poprzez czytanie dziecko poznaje całą gamę uczuć, uczy się je nazywać, dowiaduje się, jak można je wyrażać. Przekonuje się na licznych przykładach, ze jego problemy i przeżycia nie są odosobnione, że inni też się boją, też przeżywają smutki i cierpienia, że również się złoszczą, czują zazdrość, wstyd lub rozczarowanie. Dowiaduje się jak ludzie reagują w różnych sytuacjach i jakie skutki przynoszą ich zachowania i wybory.
Wspólne czytanie to także bliski kontakt z mamą i tatą, dziadkami, rodzeństwem, dający dziecku poczucie bezpieczeństwa, niezależnie od tego ile pociecha ma lat. Najlepszą rzeczą, jaką rodzice mogą zrobić dla szczęścia i przyszłości swego dziecka, jest codzienne głośne czytanie mu dla przyjemności. /Irena Koźmińska/
Wyniki badań i doświadczeń pokazały, iż czytanie zaspokaja wszystkie potrzeby emocjonalne dziecka, znakomicie wspiera jego rozwój psychiczny, intelektualny i społeczny, stanowi bardzo skuteczną strategię wychowawczą przynosząc przy tym radość oraz pozostawiając cudowne wspomnienia. Autorki książki: „Wychowanie przez czytanie” - Irena Koźmińska i Elżbieta Olszewska zgodnie stwierdzają, iż czytając książkę dajemy dziecku największy dar-swój czas, wyłączną uwagę, pełne zaangażowanie, nasz entuzjazm dla czytania i miłość. Wśród takich darów, w takiej atmosferze dziecko rozkwita psychicznie i umysłowo. Żaden materialny prezent nie zastąpi tych wspólnych chwil i tych pięknych uczuć, które wyzwala wspólna lektura.
Jeszcze o głośnym czytaniu, czyli dobrodziejstwo samo w sobie:
Badania naukowe potwierdzają, że głośne czytanie dziecku:
- buduje mocną więź między dorosłym i dzieckiem,
- zapewnia emocjonalny rozwój dziecka,
- rozwija język, pamięć i wyobraźnię,
- uczy myślenia, poprawia koncentrację,
- wzmacnia poczucie własnej wartości dziecka,
- poszerza wiedzę ogólną,
- ułatwia naukę, pomaga odnieść sukces w szkole,
- uczy wartości moralnych, pomaga w wychowaniu,
- zapobiega uzależnieniu od telewizji i komputerów,
- chroni przed zagrożeniami ze strony masowej kultury,
- kształtuje nawyk czytania i zdobywania wiedzy na całe życie.
Nastolatki, Rodzice, książki i wspólne czytanie:
Dorastanie jest etapem, w którym rodzice bardzo często mają problem
z zaakceptowaniem i przyjęciem istotnych zmian, jakim ulega ich dziecko. W rezultacie dochodzić może do konfliktów i wzajemnego niezrozumienia. Dorastająca córka lub syn może wówczas oddalić się od rodziców i szukać akceptacji wśród członków grupy rówieśniczej. Większość wolnego czasu będzie spędzać z kolegami, czy przed ekranem telewizora lub komputerem. Wydaje się, że czas wspólnego głośnego czytania minął już bezpowrotnie. Ale czy na pewno? Książka może stać się jednym z istotnych elementów sprzyjających rozwojowi nastolatka. Może podtrzymywać i kształtować prawidłowe relacje między rodzicami a ich dorastającym dzieckiem. W tym czasie latorośl nie tylko przeżywa okres buntu, jego rozwojowi towarzyszy wzrost wrażliwości zmysłów, bardzo intensywnie rozwija się wyobraźnia. Ten proces może być wzmacniany i prawidłowo kierowany między innymi poprzez dobór odpowiedniej literatury i zachętę do czytania. Zapewne trudno będzie kontynuować głośne czytanie, więc może warto zaproponować wieczorne wspólne czytanie
i wymienianie się uwagami, spostrzeżeniami, głośne czytanie interesujących, czy humorystycznych fragmentów książek. Lektura może stać się wstępem do dalszych rozmów
o wielu jakże istotnych sprawach, problemach, z jakimi stykamy się w codziennym życiu. Początkowo może się to wydać trudne i dziwne. Jednak badania dowodzą, że poprzez czytanie i obcowanie z książką relacje rodzica z dzieckiem mogą się zacieśnić, pozwolą zrozumieć świat nastolatka, sprawią autentyczną radość i satysfakcję.
Szacunek do książki świadectwem kultury osobistej:
To rodzice uczą właściwego stosunku do książki, jej poszanowania, gromadzenia własnej biblioteczki, częstego sięgania do ulubionych pozycji. Należy uczyć dziecko właściwego stosunku do książek, doceniania ich posiadania, szanowania ich i nie niszczenia, zarówno wtedy, gdy należą one do niego, jak i wtedy, gdy są cudzą własnością. I najważniejsze – należy w dziecku jak najwcześniej rozwijać umiejętność i potrzebę mądrego dzielenia się tym, co posiadamy, uczyć, że obdarowywanie innych – choćby pożyczoną z własnej biblioteczki książką – także może przynosić radość. Reasumując, warto zwrócić uwagę na to, w jaki sposób dzieci obchodzą się z książką, nauczyć dbałości o własne i wypożyczone książki.
Pokaż mi swoje książki, a powiem Ci, kim jesteś:
Międzynarodowe badania czytelnictwa dzieci i młodzieży wskazują na bardzo duży wpływ rodziców na treść, rodzaj i liczbę czytanych przez dzieci pozycji, a także na czas przeznaczony na czytanie oraz kształtowanie się sympatii do poszczególnych autorów. Dorośli nie powinni zapominać, że wspólne czytanie, dzielenie się wrażeniami z przeczytanych lektur umacnia więzi rodzinne, buduje i wzmacnia autorytet opiekunów. Rola rodziców nie powinna kończyć się wówczas, kiedy dziecko umie już czytać. Opiekun przez cały czas powinien być pomocny w doborze literatury, służyć radą, zachętą, motywować do rozwijania czytelniczej pasji, pokazywać, jakie korzyści daje obcowanie z książką. Warto, aby rodzice i dziadkowie aktywnie towarzyszyli swoim pociechom w czasie wizyt w bibliotece i księgarni, ponieważ wspólne wybieranie i wypożyczanie książek jest wspaniałym sposobem na wzmacnianie więzi dzieckiem.
Bibliografia:
Irena Koźmińska, Elżbieta Olszewska, Wychowanie przez czytanie, Warszawa 2016